Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το περιβάλλον
έχει διανύσει πλέον μια μακρά χρονική περίοδο: Μια εικοσιπενταετία περίπου από
την θεσμική κατοχύρωση της πολιτικής με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, σχεδόν
σαράντα χρόνια από την υιοθέτηση του πρώτου συγκεκριμένου πλαισίου πολιτικής,
το 1973, με το πρώτο Πρόγραμμα Δράσης της Κοινότητας για
το Περιβάλλον, ακόμη περισσότερα, δεδομένου ότι η πολιτική είχε αρχίσει να
διαμορφώνεται ήδη πριν το 1973, στη βάση συγκεκριμένων ρυθμίσεων για το
περιβάλλον ή ρυθμίσεων για την Κοινή Αγορά με περιβαλλοντικό χαρακτήρα ή
επίπτωση. Τίθενται, λοιπόν, εύλογα ερωτήματα αναφορικά με τις επιδόσεις, αλλά
και τη συνέχιση της πολιτικής, ιδιαίτερα στην προοπτική ολοκλήρωσης του Έκτου
Προγράμματος Δράσης της Κοινότητας για το Περιβάλλον[2],
το 2012. Και βέβαια, είναι απαραίτητο να εξετασθεί η πορεία της πολιτικής σε
σχέση με το στόχο της αειφόρου ανάπτυξης, όπως εισήχθηκε στην ευρωπαϊκή
πολιτική από το 1992[3] και
εξελίχθηκε στη συνέχεια, διαμορφώνοντας, τουλάχιστον σε επίπεδο υπερκείμενων
στόχων, ένα νέο τοπίο πολιτικής και διακυβέρνησης.
Στο παρόν κείμενο επιχειρείται μια συνολική αποτίμηση
των αποτελεσμάτων της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος, όπως, επίσης,
αποτολμάτε μια εκτίμηση αναφορικά με το μέλλον της πολιτικής. Τόσο το πρώτο
εγχείρημα όσο και το δεύτερο ενέχουν μεθοδολογικές δυσχέρειες, που θέτουν
συγκεκριμένους περιορισμούς και καθιστούν αναγκαίες συγκεκριμένες παραδοχές. Η
προσπάθεια σύνδεσης των αποτελεσμάτων και της προοπτικής της πολιτικής με το
στόχο της αειφόρου ανάπτυξης, που θα επιδιωχθεί στα επόμενα, εμφανίζεται εξίσου
δυσχερής.
Σε κάθε περίπτωση, η προσπάθεια έχει ιδιαίτερη αξία,
δεδομένου ότι θα πρέπει:
• να αξιολογηθεί μια δημόσια
πολιτική, για την οποία δαπανάται πολιτική ενέργεια, υιοθετούνται ρυθμίσεις με
σημαντική εμβέλεια και υποχρεώσεις, κινητοποιούνται ευρωπαϊκοί και εθνικοί
πόροι,
• να προσδιοριστούν οι επιδράσεις
που η πολιτική είχε στο περιβάλλον, στην προστασία και τη διαχείριση των
φυσικών πόρων και στην επίτευξη αειφόρων στόχων, αειφόρων προτύπων, τάσεων και
συμπεριφορών,
• να διαπιστωθούν τα θετικά
στοιχεία, όπως και τα ελλείμματα της πολιτικής, ώστε να επιδιωχθούν
αναπροσαρμογές, βελτιώσεις, νέες στρατηγικές και κατευθύνσεις, συμπληρώσεις,
νέα μέτρα κλπ.,
• να αναδειχθούν οι δυνατότητες, οι
τρόποι και τα μέσα που θα οδηγήσουν σε μια καλύτερη και αποτελεσματικότερη
πολιτική, η οποία θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα περιβαλλοντικά ζητήματα,
τις περιβαλλοντικές προκλήσεις και απειλές.
Το κείμενο, πέραν των εισαγωγικών παρατηρήσεων,
διαρθρώνεται σε τέσσερεις βασικές ενότητες, που αφορούν τα μεθοδολογικά
ζητήματα της αξιολόγησης, τα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ένωση,
τα αποτελέσματα της πολιτικής και την ανάπτυξη της πολιτικής στο μέλλον,
ακολουθούν δε γενικά συμπεράσματα και προτάσεις.
Το άρθρο 24 του Συντάγματος της Ελλάδας αποτελεί θεμέλιο λίθο της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Το άρθρο 24 ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι «η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας».
Ο νόμος 1650/1986 είναι ο βασικός νόμος για το περιβάλλον στην χώρα μας. Ορίζει την προστασία του περιβάλλοντος ως απαραίτητη προϋπόθεση «ώστε ο άνθρωπος, ως άτομο και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον μέσα στο οποίο προστατεύεται η υγεία του και ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητάς του» - αλλά και ως «θεμελιώδες και αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής και αναπτυξιακής διαδικασίας και πολιτικής». Εκτός από τον ν. 1650/1986, η εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία απαρτίζεται από πολλούς νόμους, υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα.
Κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία
Η προστασία του περιβάλλοντος και η ενσωμάτωσή του στις επί μέρους πολιτικές αποτελεί βασική υποχρέωση των κρατών μελών της ΕΕ βάσει του άρθρου 2 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Στο άρθρο αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι «η Κοινότητα έχει ως αποστολή να προάγει την αρμονική, ισόρροπη, και αειφόρο ανάπτυξη, (…) υψηλό επίπεδο προστασία και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος…». Επίσης, στο άρθρο 6 της Συνθήκης καθορίζεται ότι «οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών και δράσεων (…) ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη».
Παράλληλα, η κοινοτική νομοθεσία αποτελείται από οδηγίες και κανονισμούς που διέπουν κρίσιμα ζητήματα όπως το φυσικό περιβάλλον, οι υδάτινοι πόροι, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, ο θόρυβος, τα απόβλητα, τα χημικά, οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το δικαίωμα πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση και η βιομηχανική ρύπανση. H δικαιοδοσία της ΕΕ για τη δημιουργία περιβαλλοντικής νομοθεσίας προκύπτει από τα άρθρα 174-176 της Συνθήκης για την ΕΕ.
Η ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία αποτελεί ένα από τα πλέον δυναμικά και σύγχρονα συστήματα για την προστασία του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα έχει υποχρέωση όχι μόνο να ενσωματώνει στο εθνικό της δίκαιο και να εφαρμόζει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, αλλά και να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις διαδικασίες για την περαιτέρω νομική και θεσμική ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος.
http://europa.eu/pol/env/index_el.htm
http://europa.eu/legislation_summaries/environment/index_el.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου