ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ

  ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ

Η περιβαλλοντική ρύπανση δεν είναι νέο φαινόµενο. Ένας από τους λόγους που ανάγκαζαν τις πρώτες φυλές σε νοµαδική ζωή ήταν η ανάγκη να αποµακρύνονται περιοδικά από την δυσοσµία την οποία δηµιουργούσαν τα απόβλητα των ζώων και των ανθρώπων. Η ανακάλυψη της φωτιάς δηµιούργησε πρόσθετα προβλήµατα γεµίζοντας τον αέρα στις περιοχές κατοικίας µε προϊόντα ατελούς καύσης. Η ανακάλυψη της καµινάδας µετατόπισε το πρόβληµα προς την ευρύτερη περιοχή και είχε σαν αποτέλεσµα η ατµόσφαιρα σε πυκνοκατοικηµένες περιοχές να είναι καπνώδης. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Ρωµαίου φιλόσοφου Σενέκα το 61 µετά Χριστόν στην κακή ποιότητα του αέρα στην Ρώµη.

Αναφορές από τον Μεσαίωνα περιγράφουν τα προβλήµατα καπνού που δηµιουργούσε η καύση του κάρβουνου µε αποτέλεσµα ο Βασιλιάς Εδουάρδος ο 1ος να απαγορεύσει το 1307 την χρήση του κάρβουνου στις ασβεστοκάµινους του Λονδίνου. Η βιοµηχανική επανάσταση τον 19ο αιώνα οδήγησε στην εντατική χρήση του κάρβουνου κυρίως και σε µικρότερο βαθµό του πετρελαίου για την παραγωγή ενέργειας µε αποτέλεσµα να υπάρχουν πολύ µεγάλα περιβαλλοντικά προβλήµατα από τον καπνό και την στάχτη. Παρόλο που η ατµοσφαιρική ρύπανση δεν µπορεί να θεωρηθεί αποκλειστικό προνόµιο της σύγχρονης εποχής, µια σειρά από µεγάλα επεισόδια τις τελευταίες δεκαετίες µας υπενθύµισαν το µέγεθος του προβλήµατος και την ανάγκη ελέγχου της ποιότητας του αέρα που αναπνέουµε.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται η πόλη Donora των Ηνωµένων Πολιτειών όπου κατά την διάρκεια ενός τετραήµερου επεισοδίου ρύπανσης σηµειώθηκαν 20 θάνατοι και 6,000 ασθένειες οι οποίες συνδέθηκαν µε την αέρια ρύπανση. Για να εκτιµηθεί σωστά το µέγεθος του προβλήµατος θα πρέπει να λάβουµε υπόψη ότι ο πληθυσµός της πόλης ήταν µόλις 14,000 κάτοικοι. Το µεγαλύτερο, όµως, επεισόδιο συνέβη στο Λονδίνο το 1952 όταν µια εβδοµάδα υψηλών επιπέδων ρύπανσης είχε σαν αποτέλεσµα να συµβούν 4,000 «πλεονάζοντες» θάνατοι (σύγκριση των ρυθµών θανάτου πριν και µετά το επεισόδιο) οι οποίοι αποδόθηκαν στην ρύπανση.

Βασικές έννοιες Ατµοσφαιρική ρύπανση ονοµάζεται η παρουσία στην ατµόσφαιρα ρύπων δηλαδή κάθε είδους ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων µορφών ενέργειας σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που µπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισµούς και στα οικοσυστήµατα και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυµητές χρήσεις του. Όταν επικρατούν υψηλά επίπεδα ρύπανσης έχει επικρατήσει στην καθοµιλουµένη να λέγεται ότι έχουµε «Νέφος». Αντίστοιχα στην Αγγλική γλώσσα µιλάµε για SMOG (αιθαλοµίχλη). Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις SMOke (αιθάλη) και foG (οµίχλη). Η βιοµηχανική αιθαλοµίχλη προκαλείται σχεδόν αποκλειστικά από την κατανάλωση καυσίµων υλών, ειδικά κάρβουνου, σε στάσιµες πηγές όπως είναι οι σταθµοί παραγωγής ενέργειας και τα χυτήρια. Τα βασικά συστατικά της βιοµηχανικής αιθαλοµίχλης είναι τα οξείδια του θείου και τα αιωρούµενα σωµατίδια. Συνδυάζεται συνήθως µε υψηλή σχετική υγρασία και συχνά ονοµάζεται και Νέφος Αιθαλοµίχλης. Αντίθετα, η ατµοσφαιρική ρύπανση σε πολλές πόλεις προκαλείται από εκποµπές µονοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου και υδρογονανθράκων τα οποία µε την παρουσία του ηλιακού φωτός αντιδρούν µεταξύ τους σχηµατίζοντας την φωτοχηµική αιθαλοµίχλη. Αν και υπάρχει συµβολή από στάσιµες πηγές, η φωτοχηµική αιθαλοµίχλη συνδέεται κυρίως µε εκποµπές από τροχοφόρα. Φωτοχηµική αιθαλοµίχλη στο σύγχρονο Loss Angeles και επεισόδιο µαύρου καπνού την δεκαετία του 30 στο Pittsburgh

Εκποµπές ατµοσφαιρικών ρύπων Αντίθετα µε την κοινή αντίληψη, το µεγαλύτερο ποσοστό των παραγόµενων αέριων ρύπων προέρχεται από καθαρά φυσικές πηγές. Με τον όρο φυσικές πηγές αναφερόµαστε στις πηγές εκποµπών αερίων ρύπων που δεν οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Παρ’ όλα αυτά οι ανθρωπογενείς εκποµπές είναι κυρίως υπεύθυνες για τα µεγάλα περιβαλλοντικά προβλήµατα που εµφανίσθηκαν. Αυτό οφείλεται βεβαίως στην ανατροπή της φυσικής ισορροπίας αλλά επίσης και στην µεγάλη πυκνότητα των εκποµπών από ανθρωπογενείς εκποµπές οι οποίες συγκεντρώνονται σε µικρές γεωγραφικές περιοχές (κυρίως αστικές περιοχές και βιοµηχανικές ζώνες). Αντίθετα, η καλή διασπορά των φυσικών πηγών ανά την υφήλιο προσφέρει τη δυνατότητα καλύτερης ανάµιξης των ρύπων µε τον καθαρό αέρα. Κατά συνέπεια, µε κάποιες µικρές εξαιρέσεις, οι εκποµπές αερίων ρύπων από φυσικές πηγές από µόνες τους δεν οδηγούν σε υψηλές συγκεντρώσεις Οι σηµαντικότερες φυσικές πηγές είναι: 1. Τα ηφαίστεια (κυρίως αιωρούµενα σωµατίδια, διοξείδιο του θείου, υδρόθειο και µεθάνιο). 2. Οι πυρκαγιές δασών (κυρίως αιωρούµενα σωµατίδια, µονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα). 3. Οι ωκεανοί και γενικότερα οι θαλάσσιες εκτάσεις (κυρίως χλωριούχο νάτριο και θειικά άλατα). 4. Βιολογική αποσύνθεση των φυτών και των ζώων (κυρίως υδρογονάνθρακες, αµµωνία και υδρόθειο). 5. Η αποσάθρωση του εδάφους (αιωρούµενα σωµατίδια). 6. Τα φυτά και τα δέντρα (κυρίως υδρογονάνθρακες). Η ανθρωπογενής ρύπανση διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες: 1. Κοινωνική ονοµάζεται η περιβάλλουσα ή εξωτερική ατµοσφαιρική ρύπανση την οποία υφίσταται το σύνολο του πληθυσµού. 2. Επαγγελµατική ονοµάζεται η ρύπανση του εργασιακού περιβάλλοντος την οποία υφίστανται συγκεκριµένες οµάδες η κατηγορίες εργαζοµένων. 3. Προσωπική ρύπανση (κάπνισµα, διάφορα σπρέι κτλ) Οι κυριότερες ανθρωπογενείς πηγές είναι: 1. Βιοµηχανικές πηγές (καύσεις, επεξεργασία). 2. Παραγωγή και µεταφορά ενέργειας. 3. Μεταφορές. 4. Κεντρική θέρµανση.

5. Επιπτώσεις της ατµοσφαιρικής ρύπανσης Η ατµοσφαιρική ρύπανση έχει µεγάλες επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στον άνθρωπο: 1. Υλικά. Η ατµοσφαιρική ρύπανση µπορεί να διαβρώσει τα υλικά και να καταστρέψει ιστορικά αλλά και σύγχρονα κτίρια και µνηµεία. Κύρια υπεύθυνη για αυτές τις καταστροφές είναι η όξινη βροχή, η οποία οφείλεται στην οξίνιση του νερού της βροχής λόγω διάλυσης στις σταγόνες ενώσεων του θείου και το αζώτου. Και η φυσική βροχή είναι ελαφρά όξινη λόγω του διοξειδίου του άνθρακα που υπάρχει στην ατµόσφαιρα αλλά η παρουσία των προαναφερθέντων ρύπων επιδεινώνει την κατάσταση.

2. Φυτά. Η ατµοσφαιρική ρύπανση µπορεί να ξεράνει τα φυτά ή να περιορίσει την ανάπτυξή τους. Ο µεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται και πάλι από την όξινη βροχή αλλά σ’ αυτή την περίπτωση σηµαντική είναι και η συνεισφορά από τους ρύπους που υπάρχουν στον αέρα. Παραδείγµατος χάριν, όταν τα επίπεδα του διοξειδίου του θείου ή του όζοντος είναι υψηλά, έχει παρατηρηθεί υποανάπτυξη ή και νέκρωση ορισµένων φυτών.

3. Ορατότητα. Όπως είναι γνωστό η αιθαλοµίχλη µειώνει την ορατότητα.

4. Ανθρώπινη υγεία. Οι σηµαντικότερες επιπτώσεις της ατµοσφαιρικής ρύπανσης εµφανίζονται στην υγεία των ανθρώπων και ιδιαίτερα σε συγκεκριµένες ευπαθείς οµάδες.

Χαρακτηριστικά µπορούµε να αναφέρουµε τα παρακάτω παραδείγµατα:

α) Το µονοξείδιο του άνθρακα αντιδρά µε την αιµογλοµπίνη του αίµατος και σε υψηλές συγκεντρώσεις µπορεί να οδηγήσει σε ανωµαλίες της όρασης, κακή εκτίµηση του χώρου και του χρόνου και πιθανόν σε αναισθησία.

β) Το διοξείδιο του θείου επιδρά στο αναπνευστικό σύστηµα, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται µε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρουµένων σωµατιδίων

γ) Κάποιες ενώσεις υδρογονανθράκων έχουν καρκινογόνο δράση.

δ) Το όζον είναι εξαιρετικά τοξικό και έκθεση του ατόµου σε υψηλές συγκεντρώσεις µπορεί να προκαλέσει ζάλη εµετούς κ.ά.

Πηγή:: http://www.christianity-science.gr/files/Atmosfairiki_Rypansi_Dimitris_Mellas.pdf

Μέλη Ομάδας

Γιώργος Ζουγρής

Γιάννης Κοκκινομάτης 

Γιώργος Μαλακούδης

Χρήστος Κακτσής